هج فاند چیست؟ راهنمای کامل صندوق پوشش ریسک

هج فاند یا صندوق پوشش ریسک یکی از پیچیده‌ترین و در عین حال جذاب‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری در دنیای مالی به شمار می‌رود. این صندوق‌ها که از دهه ۱۹۴۰ میلادی پا به عرصه وجود گذاشتند، امروزه به یکی از تأثیرگذارترین نهادهای مالی در بازارهای جهانی تبدیل شده‌اند. hedge fund در واقع نوعی مشارکت محدود بین سرمایه‌گذاران خصوصی است که سرمایه‌های آن‌ها توسط مدیران حرفه‌ای صندوق مدیریت می‌شود.

در این مقاله از اینوکس، به بررسی جامع hedge fund (صندوق پوشش ریسک) می‌پردازیم و با مفاهیم اصلی، بزرگترین هج فاند‌ های دنیا، استراتژی‌های متداول، وضعیت هج فاند در ایران و مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها آشنا خواهیم شد.

هج فاند چیست و چگونه کار می کند؟

hedge fund یا صندوق پوشش ریسک در ساده‌ترین تعریف، یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترک است که سرمایه‌های گروهی از سرمایه‌گذاران واجد شرایط را جمع‌آوری کرده و آن را در طیف گسترده‌ای از دارایی‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند. این صندوق‌ها معمولاً به شکل مشارکت محدود سازماندهی می‌شوند و توسط مدیران حرفه‌ای که از تجربه و دانش عمیق در بازارهای مالی برخوردارند، اداره می‌شوند. برخلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک سنتی، هج فاند‌ها از آزادی عمل بیشتری در انتخاب استراتژی‌های سرمایه‌گذاری برخوردار هستند.

نام «هج فاند» از استراتژی اصلی این صندوق‌ها یعنی «پوشش ریسک یا هج کردن» گرفته شده است. در این روش، مدیران صندوق بخشی از سرمایه را در اوراق بهاداری سرمایه‌گذاری می‌کنند که حرکت قیمتی آن‌ها در جهت مخالف سرمایه‌گذاری‌های اصلی صندوق است. به‌عنوان مثال، یک صندوق پوشش ریسک که در صنعت گردشگری (که یک بخش چرخه‌ای است) سرمایه‌گذاری می‌کند، ممکن است بخشی از سرمایه خود را در بخش انرژی (که غیر چرخه‌ای است) سرمایه‌گذاری کند تا بازده مثبت سهام غیر چرخه‌ای، زیان‌های احتمالی در سهام چرخه‌ای را جبران کند.

در این مورد بخوانید: صندوق قابل معامله چیست؟ + معرفی بهترین ETF ها

ویژگی‌های hedge fund

یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد هج فاند‌ها، استفاده از تکنیک‌های پیشرفته معاملاتی است. این صندوق‌ها می‌توانند از اهرم مالی (وام گرفتن برای افزایش سرمایه‌گذاری)، فروش استقراضی (فروش اوراق بهاداری که در مالکیت ندارند) و ابزارهای مشتقه مانند آپشن‌ها و قراردادهای آتی استفاده کنند. این استراتژی‌ها امکان کسب سود در شرایط مختلف بازار را فراهم می‌کنند، اما در عین حال ریسک سرمایه‌گذاری را نیز افزایش می‌دهند.

ساختار درآمدی این استراتژی معمولاً بر اساس مدل «2 و 20» است که در آن:

• 2 درصد از کل سرمایه تحت مدیریت به‌عنوان کارمزد مدیریت
• 20 درصد از سود حاصله به‌عنوان کارمزد عملکرد به مدیران صندوق تعلق می‌گیرد. این ساختار کارمزد که به مراتب بالاتر از صندوق‌های سرمایه‌گذاری سنتی است، انگیزه خوبی برای مدیران جهت کسب بازدهی بالاتر ایجاد می‌کند.

یک نکته مهم در مورد hedge fund، محدودیت‌های نقدشوندگی آن‌هاست. سرمایه‌گذاران معمولاً باید سرمایه خود را برای حداقل یک سال (دوره قفل) در صندوق نگه دارند و حتی پس از آن نیز امکان برداشت سرمایه فقط در فواصل زمانی مشخص (مثلاً سه ماهه یا شش ماهه) وجود دارد.

از نظر قانونی، هج فاند‌ها معمولاً فقط پذیرای سرمایه‌گذاران معتبر هستند. در ایالات متحده، این به معنای افرادی است که درآمد سالانه بیش از 200,000 دلار یا خالص دارایی (به جز محل سکونت اصلی) بیش از 1 میلیون دلار دارند.

در این مورد بخوانید: ریسک مالی چیست؟ ابزارها و روش های شناسایی و مدیریت ریسک مالی

بزرگترین انواع hedge fund در دنیا

در دنیای هج فاند‌ها، برخی مؤسسات به دلیل عملکرد برجسته، استراتژی‌های نوآورانه و حجم بالای سرمایه تحت مدیریت، شهرت جهانی یافته‌اند. در صدر این فهرست، شرکت Bridgewater Associates قرار دارد که در سال 1975 در نیویورک تأسیس شد و امروزه با بیش از 124 میلیارد دلار سرمایه تحت مدیریت، بزرگترین صندوق پوشش ریسک جهان محسوب می‌شود. این صندوق که دفتر مرکزی آن در وست‌پورت کانکتیکت قرار دارد، به خاطر استراتژی‌های سرمایه‌گذاری کلان و جهانی خود شناخته می‌شود.

Renaissance Technologies، یکی دیگر از غول‌های صنعت صندوق پوشش ریسک است که در سال 1982 تأسیس شد. این صندوق که در شهر ایست ساتاکت نیویورک مستقر است، با بیش از 106 میلیارد دلار سرمایه تحت مدیریت، به خاطر استفاده از مدل‌های ریاضی و آماری پیشرفته در استراتژی‌های سرمایه‌گذاری خود شهرت دارد. Renaissance از پیشگامان استفاده از الگوریتم‌های معاملاتی و هوش مصنوعی در مدیریت سرمایه است.

AQR Capital Management که در سال 1998 تأسیس شد و دفتر مرکزی آن در گرینویچ کانکتیکت قرار دارد، با بیش از 94.5 میلیارد دلار سرمایه تحت مدیریت، یکی دیگر از بزرگترین هج فاند‌های جهان است. این صندوق به خاطر رویکرد تحقیقاتی کمّی کاربردی خود در سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود و از تکنیک‌های پیشرفته آماری و تحلیل داده برای شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری استفاده می‌کند.

Citadel، به مدیریت کن گریفین، نیز یکی از هج فاند‌های برجسته جهان است که از استراتژی‌های متنوعی شامل سهام، درآمد ثابت و سرمایه‌گذاری کلان استفاده می‌کند. Two Sigma نیز با تمرکز بر تحلیل پیشرفته داده‌ها و فناوری برای شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری، جایگاه ویژه‌ای در این صنعت دارد.

در این مورد بخوانید: خرید پله ای ارز دیجیتال: راهنمای کامل استراتژی مارتینگل

استراتژی هج فاند

هج فاند‌ها از استراتژی‌های متنوع و پیچیده‌ای برای دستیابی به اهداف سرمایه‌گذاری خود استفاده می‌کنند. استراتژی لانگ/شورت (Long/Short) یکی از رایج‌ترین استراتژی‌های صندوق پوشش ریسک است که در آن مدیران صندوق همزمان موقعیت‌های خرید در سهام کم‌ارزش و موقعیت‌های فروش در سهام بیش‌ارزش‌گذاری شده اتخاذ می‌کنند. این استراتژی به صندوق‌ها اجازه می‌دهد تا هم از رشد و هم از نزول قیمت‌ها سود کسب کنند.

انواع استراتژی hedge fund

در ادامه انواع استراتژی hedge fund را به طور کامل با شما بررسی می‌کنیم.

استراتژی بازار خنثی

استراتژی بازار خنثی (Market Neutral) یکی دیگر از رویکردهای محبوب در صندوق‌های پوشش ریسک است. در این استراتژی، موقعیت‌های خرید و فروش به گونه‌ای متوازن می‌شوند که ریسک کلی بازار حذف شود. هدف این استراتژی، کسب بازدهی از طریق انتخاب درست سهام است، نه از حرکت‌های کلی بازار. این رویکرد به خصوص در دوران نوسانات شدید بازار می‌تواند مؤثر باشد.

استراتژی‌های مبتنی بر رویداد

استراتژی‌های مبتنی بر رویداد (Event-Driven) به دنبال بهره‌برداری از فرصت‌های سرمایه‌گذاری هستند که در نتیجه رویدادهای خاص شرکتی مانند ادغام و تملیک، تجدید ساختار یا ورشکستگی ایجاد می‌شوند. به‌عنوان مثال، یک صندوق پوشش ریسک ممکن است از اختلاف قیمت سهام دو شرکت در حال ادغام سود کسب کند. این استراتژی نیازمند تحلیل دقیق وضعیت شرکت‌ها و درک عمیق از فرآیندهای حقوقی و مالی است.

استراتژی ارزش نسبی

استراتژی ارزش نسبی (Relative Value) به دنبال شناسایی و بهره‌برداری از اختلاف قیمت بین اوراق بهادار مرتبط است. به‌عنوان مثال، یک صندوق ممکن است از تفاوت قیمت بین اوراق قرضه قابل تبدیل و سهام شرکت سود کسب کند. این استراتژی معمولاً نیازمند استفاده از اهرم مالی است تا سود کافی از اختلاف‌های قیمتی کوچک به دست آید.

استراتژی کلان جهانی

استراتژی کلان جهانی (Global Macro) یکی از گسترده‌ترین رویکردهای سرمایه‌گذاری است که در آن مدیران صندوق بر اساس تحلیل روندهای اقتصاد کلان و رویدادهای ژئوپلیتیک تصمیم‌گیری می‌کنند. این صندوق‌ها می‌توانند در طیف وسیعی از دارایی‌ها شامل ارزها، کالاها، اوراق قرضه و سهام در سراسر جهان سرمایه‌گذاری کنند.

استراتژی اوراق تحت فشار

استراتژی اوراق تحت فشار (Distressed Securities) به سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار شرکت‌هایی می‌پردازد که دچار مشکلات مالی یا ورشکستگی شده‌اند. این استراتژی نیازمند تخصص در ارزیابی وضعیت مالی شرکت‌ها و قوانین ورشکستگی است. مدیران این صندوق‌ها معتقدند که بازار اغلب ارزش شرکت‌های مشکل‌دار را کمتر از حد واقعی تخمین می‌زند.

استراتژی‌های کمی

استراتژی‌های کمی (Quantitative) از مدل‌های ریاضی و الگوریتم‌های پیچیده برای شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند. این استراتژی‌ها که به معاملات الگوریتمی نیز معروف هستند، از حجم عظیمی از داده‌های تاریخی و قدرت محاسباتی بالا برای اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری بهره می‌برند. صندوق‌های کمّی معمولاً توسط متخصصان ریاضی، آمار و علوم کامپیوتر اداره می‌شوند.

در این مورد بخوانید: آشنایی با کلاس های دارایی + انواع، مزایا و ریسک های هر کلاس دارایی

هج فاند در ایران

در حالی که صندوق‌های پوشش ریسک یا هج فاند‌ها در بازارهای مالی پیشرفته جهان نقش مهمی ایفا می‌کنند، در ایران این مفهوم هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد. ساختار بازار سرمایه ایران و محدودیت‌های قانونی موجود، چالش‌های خاصی را برای توسعه هج فاند در ایران ایجاد کرده است. با این حال، در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای پیاده‌سازی برخی از ویژگی‌های این استراتژی در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری موجود صورت گرفته است.

صندوق پوشش ریسک در ایران با محدودیت‌های قانونی متعددی روبرو است. از جمله این محدودیت‌ها می‌توان به عدم امکان فروش استقراضی در بازار سرمایه ایران و محدودیت در استفاده از ابزارهای مشتقه اشاره کرد. همچنین، ساختار کارمزدی «2 و 20» که در هج فاند‌های بین‌المللی رایج است، در ایران قابل اجرا نیست و صندوق‌های سرمایه‌گذاری باید از ساختار کارمزدی مصوب سازمان بورس و اوراق بهادار پیروی کنند.

با وجود این محدودیت‌ها، برخی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران تلاش کرده‌اند تا با استفاده از استراتژی‌های پیچیده‌تر، عملکردی مشابه hedge fund داشته باشند. این صندوق‌ها از ترکیب دارایی‌های مختلف مانند سهام، اوراق با درآمد ثابت و گواهی سپرده کالایی استفاده می‌کنند تا ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داده و بازدهی بالاتری کسب کنند.

مزایا و معایب سرمایه گذاری در صندوق پوشش ریسک

سرمایه‌گذاری در صندوق پوشش ریسک مزایای زیادی برای سرمایه‌گذاران به همراه دارد. یکی از مهمترین این مزایا، امکان متنوع‌سازی پرتفوی سرمایه‌گذاری است. hedge fund با استفاده از استراتژی‌های پیچیده و سرمایه‌گذاری در طیف وسیعی از دارایی‌ها، می‌توانند بازدهی نسبتاً مستقل از شرایط کلی بازار ایجاد کنند. این ویژگی به خصوص در دوران نوسانات شدید بازار ارزشمند است، زیرا می‌تواند به کاهش ریسک کلی پرتفوی سرمایه‌گذار کمک کند.

یکی دیگر از مزایای قابل توجه این استراتژی، توانایی آن‌ها در استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری پیچیده است که معمولاً برای سرمایه‌گذاران عادی قابل دسترس نیست. مدیران حرفه‌ای این صندوق‌ها با استفاده از تخصص، تجربه و دسترسی به ابزارهای پیشرفته معاملاتی، می‌توانند از فرصت‌های آربیتراژ و ناکارآمدی‌های بازار بهره‌برداری کنند. همچنین، ساختار کارمزدی مبتنی بر عملکرد انگیزه خوبی برای مدیران ایجاد می‌کند تا به دنبال بازدهی بالاتر باشند.

با این حال، سرمایه‌گذاری در هج فاند با ریسک‌ها و معایبی نیز همراه است. یکی از مهم‌ترین این معایب، هزینه‌های بالای مدیریت است. ساختار کارمزدی «2 و 20» می‌تواند بخش زیادی از بازدهی سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص دهد. علاوه بر این، نقدشوندگی محدود و دوره‌های قفل طولانی می‌تواند دسترسی سرمایه‌گذاران به سرمایه خود را محدود کند.

ریسک عملیاتی یکی دیگر از چالش‌های مهم در سرمایه‌گذاری hedge fund است. استفاده از استراتژی‌های پیچیده و اهرم مالی می‌تواند ریسک زیان‌های بزرگ را افزایش دهد. همچنین، شفافیت محدود در عملیات هج فاند‌ها و پیچیدگی استراتژی‌های آن‌ها می‌تواند ارزیابی و نظارت بر عملکرد صندوق را برای سرمایه‌گذاران دشوار کند.

یک نکته مهم دیگر، وابستگی شدید عملکرد صندوق پوشش ریسک به مهارت و تجربه مدیر صندوق است. تغییر در تیم مدیریتی یا خطای انسانی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر عملکرد صندوق داشته باشد. همچنین، موفقیت در یک دوره خاص لزوماً تضمین‌کننده عملکرد خوب در آینده نیست.

در این مورد بخوانید: آربیتراژ مثلثی چیست؟راهنمای جامع استراتژی‌ها و نکات کلیدی

خلاصه هج فاند چیست با اینوکس

در این مقاله از اینوکس به سوال هج فاند چیست پاسخ دادیم. hedge fund یا صندوق پوشش ریسک یکی از پیچیده‌ترین و در عین حال جذاب‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری در دنیای مالی امروز است. این صندوق‌ها با استفاده از استراتژی‌های متنوع سرمایه‌گذاری، از جمله استراتژی‌های لانگ/شورت، بازار خنثی، مبتنی بر رویداد و کلان جهانی، به دنبال کسب بازدهی بالاتر از متوسط بازار هستند.

بزرگترین hedge fund های دنیا مانند Bridgewater Associates، Renaissance Technologies و AQR Capital Management با مدیریت صدها میلیارد دلار سرمایه، نقش مهمی در شکل‌دهی به جریان‌های مالی جهانی دارند. این در حالی است که هج فاند در ایران هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و با چالش‌های متعددی از جمله محدودیت‌های قانونی و عدم دسترسی به بازارهای بین‌المللی روبرو است.

علی‌رغم مزایای قابل توجه این استراتژی مانند متنوع‌سازی پرتفوی و امکان کسب بازدهی مستقل از شرایط بازار، این نوع سرمایه‌گذاری با ریسک‌ها و چالش‌هایی نیز همراه است. هزینه‌های بالای مدیریت، نقدشوندگی محدود، ریسک‌های عملیاتی و وابستگی به مهارت مدیر صندوق از جمله عواملی هستند که سرمایه‌گذاران باید قبل از تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری در هج فاند مورد توجه قرار دهند.

سوالات متداول