ETF بیت کوین چیست؟ بررسی انواع و نحوه عملکرد

با گسترش روزافزون محبوبیت بیت کوین، روش‌های مختلفی برای سرمایه‌گذاری در این دارایی دیجیتال ایجاد شده است. یکی از مهم‌ترین این روش‌ها، سرمایه‌گذاری از طریق صندوق قابل معامله در بورس بیت کوین یا ETF بیت کوین است. اما صندوق ETF بیت کوین چیست؟

صندوق ETF بیت کوین، یک ابزار سرمایه‌گذاری تحت نظارت است که قیمت بیت کوین را دنبال می‌کند و در بورس‌های سنتی معامله می‌شود. برخلاف خرید مستقیم بیت کوین که نیاز به ایجاد کیف پول دیجیتال و ثبت‌نام در صرافی‌های رمزارز دارد، سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از حساب کارگزاری معمولی خود به راحتی در ETF بیت کوین سرمایه‌گذاری کنند.

در این مقاله از اینوکس قصد داریم به بررسی کامل این بپردازیم که صندوق ETF بیت کوین چیست و همه جنبه‌های مهم آن، از نحوه عملکرد گرفته تا مزایا و معایب و انواع مختلف این ابزار سرمایه‌گذاری را به زبانی ساده توضیح دهیم.

صندوق ETF بیت کوین چیست و چگونه کار می کند؟

برای اینکه بدانیم صندوق ETF بیت کوین چیست، ابتدا باید با باید نحوه عملکرد این صندوق آشنا شویم. صندوق قابل معامله در بورس بیت کوین یا ETF بیت کوین، ترکیبی از 2 روش محبوب سرمایه‌گذاری یعنی ETF‌های سنتی و ارزهای دیجیتال است. این ابزار مالی با هدف دنبال کردن قیمت بیت کوین طراحی شده و به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد بدون درگیر شدن با پیچیدگی‌های خرید مستقیم، در بازار بیت کوین مشارکت کنند. ETF بیت کوین در بورس‌های سنتی و تحت نظارت معامله می‌شود و برخلاف بازار ارزهای دیجیتال، در صرافی‌های کریپتو قابل معامله نیست.

عملکرد ETF بیت کوین به این صورت است که شرکت صادرکننده ETF، سهام یا واحدهایی را منتشر می‌کند که نشان‌دهنده مالکیت بخشی از دارایی‌های صندوق است. این دارایی‌ها می‌تواند به 2 شکل مختلف باشد که منجر به ایجاد 2 نوع اصلی ETF بیت کوین شده است.

• در نوع اول که به ETF نقدی یا spot شناخته می‌شود، صندوق مستقیماً بیت کوین خریداری می‌کند و آن را در حساب‌های تحت نظارت نگهداری می‌کند. در این حالت، ارزش هر واحد ETF به طور مستقیم با قیمت بیت کوین در بازار ارتباط دارد. برای مثال، اگر قیمت بیت کوین افزایش یابد، ارزش واحدهای ETF نیز به همان نسبت بالا می‌رود.
• در نوع دوم که ETF آتی یا futures نام دارد، صندوق به جای نگهداری مستقیم بیت کوین، در قراردادهای آتی بیت کوین سرمایه‌گذاری می‌کند. این قراردادها توافق‌نامه‌هایی هستند که قیمت خرید یا فروش بیت کوین را برای تاریخ مشخصی در آینده تعیین می‌کنند. ETF‌های آتی معمولاً پیچیدگی‌های بیشتری نسبت به نوع نقدی دارند و ممکن است همیشه دقیقاً با قیمت واقعی بیت کوین حرکت نکنند.

در این مورد بخوانید: صندوق قابل معامله چیست؟ + معرفی بهترین ETF ها

یک نکته مهم در مورد معامله ETF‌های بیت کوین این است که برخلاف بازار ارزهای دیجیتال که به‌صورت 24/7 فعال است، این صندوق‌ها فقط در ساعات کاری بورس قابل معامله هستند. این محدودیت می‌تواند در مواقعی که قیمت بیت کوین در ساعات غیر معاملاتی تغییرات شدیدی را تجربه می‌کند، چالش‌برانگیز باشد.

نکته قابل توجه دیگر در مورد ETF بیت کوین، نحوه نگهداری و حفاظت از دارایی‌ها است. در ETF‌های نقدی، بیت کوین‌های صندوق معمولاً توسط شرکت‌های معتبر متخصص در نگهداری دارایی‌های دیجیتال و عمدتاً در کیف پول‌های سرد (آفلاین) نگهداری می‌شوند تا امنیت آن‌ها در برابر حملات سایبری تضمین شود.

انواع صندوق ETF بیت کوین چیست؟

حال که به صورت کلی به سوال صندوق ETF بیت کوین چیست پاسخ دادیم، می‌توانیم از انواع آن صحبت کنیم. صندوق‌های قابل معامله بیت کوین در حال حاضر در 3 نوع اصلی در بازارهای جهانی موجود هستند. هر یک از این صندوق‌ها ویژگی‌ها و مشخصات خاص خود را دارند.

نسخه نقدی صندوق ETF بیت کوین چیست؟

ETF نقدی بیت کوین، مستقیم‌ترین روش سرمایه‌گذاری در بازار بیت کوین از طریق بورس‌های سنتی است. در این نوع ETF، شرکت صادرکننده به ازای هر واحد ETF که منتشر می‌کند، مقدار مشخصی بیت کوین خریداری و نگهداری می‌کند. این بیت کوین‌ها توسط نهادهای معتبر و تخصصی نگهداری می‌شوند و پشتوانه واحدهای ETF هستند.

در این مورد بخوانید: ETF فیوچرز بیت کوین چیست؟ + بررسی نحوه عملکرد

برخی از معتبرترین صندوق‌های ETF نقدی بیت کوین که در سال 2024 در آمریکا تایید شده‌اند عبارت‌اند از: 

• IBIT: iShares Bitcoin ETF Trust 
• BITB: ‌Bitwise Bitcoin ETF Trust  
• ARKB: ‌ARK 21Shares Bitcoin ETF 
• BTCW: WisdomTree Bitcoin Fund

این صندوق‌ها برای محاسبه ارزش خالص دارایی (NAV) خود از شاخص Bitcoin Reference Rate استفاده می‌کنند.

نسخه آتی صندوق ETF بیت کوین چیست؟

ETF آتی بیت کوین به جای نگهداری مستقیم بیت کوین، در قراردادهای آتی این ارز دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کند. این قراردادها در بورس‌های معتبری مانند CME شیکاگو (Chicago Mercantile Exchange) معامله می‌شوند. ProShares Bitcoin Strategy ETF یا BITO اولین ETF آتی بیت کوین بود که در اکتبر 2021 در بازار آمریکا شروع به کار کرد و به سرعت به بیش از یک میلیارد دلار دارایی تحت مدیریت دست یافت.

نکته مهم در مورد ETF‌های آتی این است که عملکرد آن‌ها ممکن است با قیمت واقعی بیت کوین تفاوت داشته باشد. این تفاوت به دلیل فرآیند «رول اور (Roll Over)» قراردادهای آتی است که می‌تواند منجر به سود یا زیان اضافی برای سرمایه‌گذاران شود.

نسخه اهرمی صندوق ETF بیت کوین چیست؟

نوع سوم ETF بیت کوین، صندوق‌های اهرمی هستند که امکان کسب سود (یا زیان) بیشتر را با استفاده از اهرم مالی فراهم می‌کنند. برای مثال، یک ETF اهرمی 2x می‌تواند بازدهی 2 برابری نسبت به تغییرات قیمت بیت کوین ایجاد کند. این نوع ETF از ترکیبی از قراردادهای آتی و سایر ابزارهای مالی مشتقه استفاده می‌کند.

در این مورد بخوانید: معامله اهرم دار چیست؟ راهنمای کامل معاملات اهرمی

باید توجه داشت که ETF‌های اهرمی ریسک بالاتری دارند و معمولاً برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و کوتاه‌مدت مناسب‌تر هستند. در شرایط نوسان شدید بازار، احتمال زیان در این نوع صندوق‌ها به نسبت بیشتر است و نیاز به مدیریت دقیق‌تر ریسک دارند.

تمام این انواع ETF تحت نظارت نهادهای قانونی مانند SEC در آمریکا قرار دارند و معامله آن‌ها در بورس‌های رسمی و با قوانین مشخص انجام می‌شود.

تاریخچه تایید ETF بیت کوین چیست؟

تا اینجا با مفهوم و انواع ETF بیت کوین آشنا شدیم. اما گذشته ETF بیت کوین چیست و چگونه به اینجا رسیده است تاریخچه ETF بیت کوین با تلاش‌های اولیه برادران وینکلواس، بنیان‌گذاران صرافی Gemini، در سال 2013 آغاز شد. آن‌ها اولین درخواست برای راه‌اندازی ETF نقدی بیت کوین را به کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) ارائه کردند. اگرچه این درخواست با موفقیت همراه نبود، اما راه را برای تلاش‌های بعدی شرکت‌های سرمایه‌گذاری هموار کرد.

تایید ETF بیت کوین در آمریکا

مسیر تایید ETF بیت کوین در آمریکا پر از فراز و نشیب بود. SEC بین سال‌های 2018 تا 2024 بیش از 20 درخواست برای راه‌اندازی ETF نقدی بیت کوین را رد کرد. اولین موفقیت در این زمینه در اکتبر 2021 با تایید ProShares Bitcoin Strategy ETF (BITO) به دست آمد، اما این یک ETF آتی بود و نه نقدی.

نقطه عطف اصلی در ژانویه 2024 رخ داد، زمانی که SEC سرانجام با راه‌اندازی ETF‌های نقدی بیت کوین موافقت کرد. این تایید پس از درخواست شرکت‌های معتبری مانند BlackRock، Fidelity و VanEck صورت گرفت. البته این امر نیز بدون حاشیه نبود؛ یک روز قبل از اعلام خبر رسمی، حساب توییتر SEC هک شد و خبر نادرستی در مورد تایید ETF منتشر کرد.

در این مورد بخوانید: آینده بیت کوین: پیش بینی قیمت بیت کوین در سال های 2025 تا 2030

وضعیت ETF بیت کوین در سایر کشورها

در حالی که آمریکا در پذیرش ETF نقدی بیت کوین محتاط عمل می‌کرد، برخی کشورهای دیگر سریع‌تر این نوآوری را پذیرفتند. کانادا در این زمینه پیشگام بود و در سال 2021، 2 ETF نقدی بیت کوین را تایید کرد و این 2 صندوق، اولین ETF‌های نقدی بیت کوین در جهان بودند.

• BTCC: Purpose Bitcoin ETF TSE
• EBIT: Evolve Bitcoin ETF TSE 

در استرالیا نیز پیشرفت‌های قابل توجهی در این زمینه صورت گرفت. کمیسیون اوراق بهادار و سرمایه‌گذاری استرالیا (ASIC) پس از راه‌اندازی ETF آتی در آمریکا، دستورالعمل‌هایی برای راه‌اندازی ETF‌های ارزهای دیجیتال صادر کرد. این دستورالعمل‌ها مسائل مربوط به امنیت بازار، شفافیت و قیمت‌گذاری را پوشش می‌دادند. در 12 می 2022، اولین ETF‌های نقدی بیت کوین استرالیا راه‌اندازی شدند.

شایان ذکر است که تا زمان نگارش این مقاله، هیچ نوع صندوق قابل معامله در بورس رمزارزی در ایران راه‌اندازی نشده است.

مزایا و معایب سرمایه گذاری در صندوق قابل معامله BTC

در آخرین بخش از این مقاله می‌خواهیم بدانیم مزایا و معایب ETF بیت کوین چیست. سرمایه‌گذاری در ETF بیت کوین مانند هر ابزار مالی دیگری دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود است که در ادامه آن‌ها را ذکر می‌کنیم.

مزایای ETF بیت کوین چیست؟

سهولت دسترسی و معامله یکی از مهم‌ترین مزایای ETF بیت کوین است. سرمایه‌گذاران می‌توانند از طریق حساب کارگزاری معمولی خود و بدون نیاز به ایجاد کیف پول دیجیتال یا ثبت‌نام در صرافی‌های رمزارز، در بازار بیت کوین سرمایه‌گذاری کنند. این سهولت به خصوص برای سرمایه‌گذاران سنتی که با فضای ارزهای دیجیتال آشنایی کمتری دارند، بسیار ارزشمند است.

در این مورد بخوانید: بهترین ارز دیجیتال برای سرمایه گذاری بلند مدت

امنیت و نظارت قانونی مزیت دیگر این صندوق‌هاست. ETF‌های بیت کوین تحت نظارت نهادهای قانونی مانند SEC قرار دارند و شرکت‌های صادرکننده آن‌ها موظف به رعایت استانداردهای سختگیرانه حفاظت از دارایی‌ها هستند. در ETF‌های نقدی، بیت کوین‌ها توسط متخصصان حرفه‌ای و در سیستم‌های امنیتی پیشرفته نگهداری می‌شوند که ریسک سرقت یا از دست دادن دارایی را به حداقل می‌رساند.

تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری نیز از دیگر مزایای مهم است. ETF بیت کوین به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد بخشی از پورتفوی خود را به این دارایی دیجیتال اختصاص دهند و از پتانسیل رشد آن بهره‌مند شوند. این تنوع‌بخشی می‌تواند به کاهش ریسک کلی سبد سرمایه‌گذاری کمک کند.

معایب و ریسک‌های ETF بیت کوین چیست؟

محدودیت ساعات معاملاتی یکی از اصلی‌ترین معایب ETF بیت کوین است. برخلاف بازار ارزهای دیجیتال که به‌صورت شبانه‌روزی فعال است، ETF‌ها فقط در ساعات کاری بورس قابل معامله هستند. این محدودیت می‌تواند در شرایطی که قیمت بیت کوین در ساعات غیرمعاملاتی تغییرات شدیدی را تجربه می‌کند، مشکل‌ساز باشد.

هزینه‌های مدیریت و کارمزد معاملات نیز باید مورد توجه قرار گیرد. شرکت‌های صادرکننده ETF برای مدیریت صندوق و نگهداری دارایی‌ها، کارمزد سالانه دریافت می‌کنند. این هزینه‌ها در طول زمان می‌تواند بر بازدهی کلی سرمایه‌گذاری تأثیر بگذارد.

در این مورد بخوانید: حداقل سرمایه گذاری در بیت کوین چقدر است؟ بررسی حداقل مقدار و نکات خرید بیت کوین

ریسک انحراف از قیمت واقعی بیت کوین سومین مورد قابل توجه است. به دلیل ماهیت قراردادهای آتی و نیاز به تمدید مداوم آن‌ها، ممکن است عملکرد ETF دقیقاً منطبق با تغییرات قیمت بیت کوین نباشد. این موضوع به خصوص در دوره‌های نوسان شدید بازار می‌تواند قابل توجه باشد.

ریسک نقدشوندگی نیز یکی دیگر از نگرانی‌هاست. اگرچه ETF‌ها معمولاً از نقدشوندگی خوبی برخوردار هستند، اما در شرایط بحرانی بازار یا زمانی که حجم معاملات پایین است، ممکن است خرید یا فروش سریع واحدهای ETF با چالش مواجه شود.

همچنین باید توجه داشت که سرمایه‌گذاری در ETF بیت کوین، همچنان با ریسک‌های ذاتی بازار ارزهای دیجیتال همراه است. نوسانات شدید قیمت، تغییرات قانونی و مقرراتی و عوامل بنیادی موثر بر قیمت بیت کوین همگی می‌توانند بر ارزش سرمایه‌گذاری تأثیر بگذارند.

در این مورد بخوانید: ریسک مالی چیست؟ ابزارها و روش های شناسایی و مدیریت ریسک مالی

خلاصه ETF بیت کوین چیست با اینوکس

در این مقاله از صرافی ارز دیجیتال اینوکس به سوال ETF بیت کوین چیست پاسخ دادیم. صندوق قابل معامله بیت کوین یا ETF بیت کوین، پلی میان دنیای سنتی سرمایه‌گذاری و بازار ارزهای دیجیتال از طریق بورس‌های سنتی است. در حال حاضر 3 نوع اصلی ETF بیت کوین در بازار وجود دارد: ETF نقدی که مستقیماً بیت کوین نگهداری می‌کند، ETF آتی که در قراردادهای آتی سرمایه‌گذاری می‌کند و ETF اهرمی که امکان کسب سود (یا زیان) بیشتر را فراهم می‌کند. 

با تایید ETF‌های نقدی بیت کوین در ژانویه 2024 در آمریکا، این ابزار مالی وارد مرحله جدیدی از تکامل خود شده است. اگرچه ETF بیت کوین مزایای قابل توجهی مانند سهولت دسترسی و امنیت بالا دارد، اما باید همچنان به ریسک‌های موجود از جمله نوسانات قیمت، محدودیت‌های معاملاتی و هزینه‌های مدیریت توجه داشت.

سوالات متداول