استخر نقدینگی چیست و چطور کار می‌کند؟
استخرهای نقدینگی را باید شریان اصلی مدرن‌ترین پروتکل‌های امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) یا دیفای معرفی کنیم. آن‌ها باعث می‌شوند محبوب‌ترین اپلیکیشن‌های دیفای (dApps) عملکرد خود را انجام دهند. همچنین سرمایه‌گذاران ارزهای دیجیتال از استخر نقدینگی برای کسب سود از دارایی‌های دیجیتال خود استفاده می‌کنند.
تخمین زده می‌شود ارزش قفل شده در استخرهای نقدینگی بیش از 30 میلیارد دلار باشد. تا انتهای این مطلب از اینوکس همراه ما باشید تا استخر نقدینگی (liquidity pool) را تعریف کنیم و بگوییم چرا نقش مهمی در دیفای ایفا می‌کند.
استخر نقدینگی چیست
نقدینگی توانایی فروش یا معامله سریع یک دارایی بدون تاثیرگذاری روی قیمت است. به عبارت دیگر، نقدینگی مشخص می‌کند چقدر راحت می‌توان یک دارایی را به پول نقد تبدیل کرد.
استخر نقدینگی مجموعه‌ای از دارایی‌های دیجیتال است که برای معامله در یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) انباشته شده است. در صرافی‌های متمرکز کاربران با یکدیگر به‌صورت مستقیم معامله را انجام می‌دهند.
اما صرافی‌های غیرمتمرکز در مقایسه با صرافی‌های متمرکز به نقدینگی بیشتری نیاز دارند، چون از مکانیسم مشابهی برای برقراری ارتباط بین خریدار و فروشنده برخوردار نیستند. آن‌ها از بازارسازهای خودکار (AMMs) استفاده می‌کنند که الزاما توابع ریاضی هستند که قیمت‌ها را براساس عرضه و تقاضا دیکته می‌کنند.
استخرهای نقدینگی بخش مهمی از صرافی‌های غیرمتمرکز هستند، چون نقدینگی را فراهم می‌کنند که برای فعالیت این صرافی‌ها الزامی است. استخر نقدینگی زمانی شکل می‌گیرد که کاربران ارزهای دیجیتال خود را به کمک قراردادهای هوشمند قفل می‌کنند تا سایرین بتوانند از آن‌ها استفاده کنند.
شما می‌توانید استخرهای نقدینگی را مانند مخزن‌هایی از ارزهای دیجیتال که به‌صورت جمعی سرمایه‌گذاری شده‌اند، در نظر بگیرید که همگان می‌توانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند. افرادی که در این استخرها سرمایه‌گذاری می‌کنند درصدی از کارمزد تراکنش‌های کاربران را کسب می‌کنند.
نحوه عمل استخرهای نقدینگی چطور است
استخرهای نقدینگی زمانی شکل می‌گیرند که کاربران دارایی‌های دیجیتال خود را به یک قرارداد هوشمند واریز می‌کنند. زمانی که یک کاربر نقدینگی را فراهم می‌کند، یک قرارداد هوشمند توکن‌های استخر نقدینگی (LPTs) را منتشر می‌کند.
این توکن‌ها سهم فراهم‌کننده نقدینگی از دارایی‌های داخل استخر را نشان می‌دهند.
برخلاف صرافی‌های سنتی که از دفتر سفارش استفاده می‌کنند، قیمت در یک صرافی غیرمتمرکز معمولا توسط یک بازارساز خودکار (AMM) تعیین می‌شود.
زمانی که یک معامله انجام می‌شود، AMM از یک فرمول ریاضی برای محاسبه این موضوع استفاده می‌کند که چقدر از هر دارایی در استخر باید برای انجام معامله مبادله شود.
در هر زمان می‌توان توکن‌های استخر نقدینگی را برای هر دارایی آزاد کرد و قرارداد هوشمند به‌صورت خودکار تعداد توکن‌ها را به کاربر اختصاص می‌دهد.
چرا استخرهای نقدینگی مهم هستند
این استخرها را باید قلب دیفای بدانیم، چون معامله همتا به همتا بدون آن‌ها امکان‌پذیر نیست. دلایل زیر اهمیت نقش استخرهای نقدینگی را نشان می‌دهند.
1. استخرهای نقدینگی امکان معامله در صرافی‌های غیرمتمرکز را فراهم می‌کنند
این استخرها همان‌طور که گفتیم نقدینگی لازم برای فعالیت صرافی‌های غیرمتمرکز را فراهم می‌کنند و بدون آن‌ها معامله دارایی‌های دیجیتال بسیار سخت خواهد بود.
2. استخرهای نقدینگی واسطه‌ها را حذف می‌کنند
این استخرها از بازارسازهای خودکار (AMMs) برای مشخص کردن قیمت و مطابقت دادن خریداران و فروشندگان استفاده می‌کنند. بنابراین نیازی به واسطه‌ها نیست و کارآیی و حریم خصوصی تمام فعالیت‌های تجاری افزایش می‌یابد.
3. امکان کسب سود از استخرهای نقدینگی
استخر نقدینگی به فراهم‌کنندگان نقدینگی اجازه می‌دهد از دارایی‌های دیجیتال خود کسب سود کنند. آن‌ها می‌توانند توکن‌های خود را در یک قرارداد هوشمند قفل کنند و سهمی از کارمزدهای معاملات انجام شده در استخر را به جیب بزنند.
هدف استخر نقدینگی چیست
هدف اصلی استخرهای نقدینگی تسهیل‌سازی معاملات همتا به همتا (P2P) در صرافی‌های غیرمتمرکز است. این استخرها با تامین عرضه ثابت خریداران و فروشندگان، این اطمینان را به وجود می‌آورند که معاملات می‌توانند سریع و کارآمد انجام شوند.
بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند از استخرهای نقدینگی به‌عنوان یک ابزار مالی برای سهیم شدن در استخراج نقدینگی استفاده کنند. ساده بگوییم استخراج نقدینگی فرآیند فراهم کردن نقدینگی یک استخر برای به‌دست آوردن سهمی از کارمزدهای معاملات آن استخر است.
فراهم‌کنندگان نقدینگی از استخرهای نقدینگی چقدر می‌توانند سود کنند
سرمایه‌گذاران در یک استخر نقدینگی با فراهم کردن نقدینگی مبلغ قابل توجهی را می‌توانند به‌دست آورند. مقدار دقیق بستگی به اندازه استخر، فعالیت تریدینگ و کارمزدهای مشخص‌شده دارد.
سهم یک کاربر از استخر بستگی به مقدار دارایی دارد که وارد آن کرده است. بنابراین اگر دارایی‌های یک استخر نقدینگی 100 دلار ارزش داشته باشند و کاربر 10 درصد آن دارایی‌ها را تامین کرده باشد، او صاحب 10 درصد آن استخر است و 10 درصد از پاداش‌های توزیع شده در آن را به جیب می‌زند.
آیا استخرهای نقدینگی امن هستند
مانند هر نوع سرمایه‌گذاری دیگری همیشه ریسک‌هایی وجود دارد. با وجود این، استخرهای نقدینگی روزبه‌روز بیشتر محبوب می‌شوند و مقدار سرمایه وارد شده به آن‌ها نیز افزایش می‌یابد. با این‌حال بهتر است از ریسک‌های زیر آگاه باشید:
باگ در قراردادهای هوشمند
یکی از بزرگترین ریسک‌های استخرهای نقدینگی مربوط به قراردادهای هوشمند است. این خطر وجود دارد که قرارداد هوشمندی که استخر را کنترل می‌کند، توسط هکرها مورد سوء استفاده قرار گیرد. اگر هکرها بتوانند در قرارداد هوشمند باگ پیدا کنند، می‌توانند تمام دارایی‌های استخر نقدینگی را خالی کنند.
به‌همین دلیل شدیدا توصیه می‌شود تنها در استخر نقدینگی سرمایه‌گذاری کنید که توسط یک شرکت سرشناس مورد بررسی قرار گرفته و بنابراین احتمال وجود یک قرارداد هوشمند آسیب‌پذیر بسیار کم است.
لغزش زیاد به علت نقدینگی پایین
یک ریسک دیگر نقدینگی پایین است. اگر یک استخر نقدینگی کافی نداشته باشد، زمان انجام معاملات ممکن است مشکل لغزش (slippage یا اسلیپیج) زیاد را تجربه کند. به این معنا که تفاوت قیمت بین تراکنش و معامله انجام شده زیاد است.
به این علت که زمانی که استخر نقدینگی کوچک است، حتی یک ترید کوچک تا حد زیادی نسبت دارایی‌ها را تغییر می‌دهد. خوشبختانه اکثر صرافی‌های غیرمتمرکز اجازه می‌دهند حدود لغزش را به‌عنوان درصدی از معامله تعیین کنید. اما به یاد داشته باشید که یک حد لغزش اندک ممکن است تراکنش را به تاخیر بیاندازد یا حتی لغو کند.
تراکنش‌های فرانت رانینگ
یک ریسک دیگر مربوط به استخر نقدینگی، فرانت رانینگ (Frontrunning) است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که یک کاربر سعی می‌کند یک دارایی را همزمان با کاربر دیگری که در حال انجام یک معامله است، بخرد یا بفروشد.
کاربر اول می‌تواند دارایی را پیش از کاربر دوم بخرد و سپس آن را به او با یک قیمت بالاتر بفروشد. این امر به کاربر اول اجازه می‌دهد سود کند. این مشکل بیشتر از همه در شبکه‌های با توان عملیاتی آهسته و استخرهای با نقدینگی پایین (به علت لغزش) دیده می‌شود.
ضرر موقت
این اتفاق زمانی می‌افتد که قیمت یک دارایی در استخر نقدینگی نوسان پیدا می‌کند. در نتیجه ارزش توکن‌های استخر نیز بالا یا پایین می‌شود. دلیل این ریسک این است که همیشه این احتمال وجود دارد که قیمت یک دارایی کاهش یابد و هرگز بهبود نیابد.
اگر این قضیه رخ دهد، فراهم‌کننده نقدینگی ضرر خواهد کرد. یک ضرر موقت همچنین زمانی رخ می‌دهد که قیمت دارایی بسیار افزایش یابد. علت آن می‌تواند این باشد که کاربر دارایی را از استخر نقدینگی با قیمتی کمتر از قیمت بازار بخرد و آن را جای دیگر بفروشد.
اگر کاربر زمانی که اختلاف قیمت زیاد است از استخر خارج شود، آن وقت ضرر موقت دائمی خواهد بود. استخرهای نقدینگی با دارایی‌های با نوسان پایین مانند استیبل کوین‌ها حداقل ضرر موقت را تجربه می‌کنند.
نحوه ایجاد یک استخر نقدینگی
برای ایجاد یک استخر نقدینگی باید ارزش برابر با دو دارایی مختلف داخل یک استخر را به آن واریز کنید. به‌عنوان مثال فرض کنیم می‌خواهید استخری را ایجاد کنید که حاوی دو جفت معاملاتی ETH/USDC باشد. باید مقدار با ارزش مشابهی از هر دو دارایی را در این استخر واریز کنید.
بعضی پروتکل‌ها مانند Bancor و Zapper به کاربران اجازه می‌دهند فقط نقدینگی یک دارایی را فراهم کنند. در نتیجه در وقت و تلاش کاربران بسیار صرفه‌جویی می‌شود، چون نیازی به انجام محاسبات دستی یا فراهم کردن دارایی دوم را ندارند.
