فورک بیت کوین چیست؟ تحلیل مفهوم فورک، انواع آن و تاثیر بر بازار رمزارزها

فورک در واقع نقطه عطفی است که می‌تواند مسیر یک بلاکچین را به کل تغییر دهد و حتی ارزهای دیجیتال جدیدی را به وجود آورد. از زمان ایجاد بیت کوین در سال ۲۰۰۹، این شبکه بارها دستخوش تغییرات بوده و فورک‌های مختلفی را تجربه کرده است که برخی از آن‌ها مانند بیت کوین کش تبدیل به پروژه‌های مستقل و ارزشمند شدند.

در این مقاله از اینوکس، قصد داریم به زبانی ساده و با استفاده از مثال‌های کاربردی، شما را با مفهوم فورک، انواع آن و تاثیراتش بر بازار رمزارزها آشنا کنیم.

فورک بیت کوین چیست؟

برای درک ساده‌تر این مفهوم، بیایید ابتدا با ساختار اصلی بیت کوین آشنا شویم. بیت کوین بر روی شبکه‌ای از هزاران رایانه در سراسر جهان اجرا می‌شود که هر کدام نسخه‌ای از نرم‌افزار بیت کوین را اجرا کرده و کپی کاملی از بلاکچین را نگهداری می‌کنند.

این بلاکچین در واقع دفتر کل تراکنش‌هاست که تمام نقل و انتقال‌های بیت کوین را به ترتیب زمانی ثبت می‌کند. جدیدترین تراکنش‌ها در بالای زنجیره قرار می‌گیرند، درحالی‌که قدیمی‌ترین آن‌ها در پایین در بلوکی به نام «بلوک پیدایش» ثبت شده‌اند. اگر اطلاعات چندانی در خصوص این فناوری ندارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله زیر را از دست ندهید.

در این مورد بخوانید: بلاکچین چیست؟ انقلابی در ذخیره سازی و انتقال اطلاعات

حال فورک زمانی رخ می‌دهد که تغییراتی در کد اصلی بیت کوین یا قوانین پروتکل آن ایجاد شود که منجر به انشعاب زنجیره به دو مسیر جداگانه می‌شود. این تغییرات می‌توانند عمدی باشند که توسط توسعه‌دهندگان و جامعه برنامه‌ریزی شده‌اند، یا تصادفی که به دلیل کشف همزمان بلوک‌ها توسط ماینرها رخ می‌دهند.

نکته کلیدی اینجاست که بیت کوین یک سیستم غیرمتمرکز است و هیچ مرجع مرکزی آن را کنترل نمی‌کند. بنابراین هر تغییری در نرم‌افزار باید توسط یک کاربر پیشنهاد شده و توسط اکثریت شبکه تایید شود تا اجرایی گردد. گاهی اوقات کاربران مختلف به‌طور همزمان به‌روزرسانی‌های متفاوتی پیشنهاد می‌دهند یا درباره یک به‌روزرسانی خاص اجماع حاصل نمی‌شود – و دقیقاً همین موقعیت‌ها است که فورک‌ها شکل می‌گیرند.

از نظر فنی، واژه فورک می‌تواند به دو نوع رویداد اشاره کند: 

• نوع اول «فورک نرم‌افزاری» است که به تغییر در کد منبع بیت کوین اشاره دارد.
• نوع دوم «فورک بلاکچینی» است که به انشعاب واقعی در زنجیره بلوکی اشاره می‌کند. 

این دو شیوه‌های متفاوتی عمل می‌کنند که در بخش‌های بعدی به تفصیل بررسی خواهیم کرد.

چرا فورک بیت کوین اتفاق می افتد؟

فورک‌ها بی‌دلیل رخ نمی‌دهند و معمولاً انگیزه‌های مشخصی پشت هر کدام وجود دارد. در ادامه مهم‌ترین دلایل در این خصوص را با شما بررسی می‌کنیم.

ارتقای پروتکل

یکی از مهم‌ترین دلایل، نیاز به ارتقای پروتکل و بهبود عملکرد شبکه است. بیت کوین در سال ۲۰۰۹ طراحی شده و با گذشت زمان، محدودیت‌هایی در آن آشکار شده است. برای مثال، شبکه بیت کوین در حالت عادی تنها می‌تواند حدود ۷ تراکنش در ثانیه را پردازش کند که در مقایسه با سیستم‌های پرداخت سنتی بسیار کم است.

همین مسئله باعث شد تا کارمزد تراکنش‌های آن به شدت افزایش یابد و از کمتر از یک سنت در سال ۲۰۰۹ به چند دلار در سال ۲۰۱۷ برسد. این وضعیت منجر به ایجاد فورک‌هایی شد که هدفشان حل مشکل مقیاس‌پذیری بود.

در این مورد بخوانید: کارمزد شبکه های بلاکچین: راهنمای کامل و جامع

اختلاف نظر

دلیل دیگر، اختلاف نظرهای ایدئولوژیکی و فنی در میان اعضای جامعه است. گاهی توسعه‌دهندگان، ماینرها و کاربران درباره مسیر آینده بیت کوین توافق ندارند. برخی معتقدند بیت کوین باید به‌عنوان یک سیستم پرداخت جهانی سریع و ارزان عمل کند، درحالی‌که دیگران آن را بیشتر به‌عنوان ذخیره ارزش می‌بینند – مشابه طلا. این دیدگاه‌های متفاوت می‌تواند به اختلافات جدی منجر شود که در نهایت گروهی تصمیم می‌گیرند مسیر خود را جدا کنند و بلاکچین مستقلی بسازند.

تمرکززدایی

موضوع تمرکززدایی نیز یکی دیگر از دلایل مهم فورک شدن است. برخی فورک‌ها با هدف حفظ یا افزایش سطح غیرمتمرکز بودن شبکه انجام می‌شوند. برای نمونه، وقتی اکثریت قدرت استخراج بیت کوین در دست تعداد محدودی استخر ماینینگ در چین متمرکز شد، نگرانی‌هایی درباره تمرکز قدرت به وجود آمد.

این موضوع انگیزه‌ای شد تا فورک‌هایی مانند بیت کوین گلد ایجاد شوند که الگوریتم استخراج را تغییر دادند تا افراد عادی با سخت‌افزارهای معمولی هم بتوانند در فرآیند ماینینگ شرکت کنند.

رفع آسیب‌پذیری‌ها و مسائل امنیتی

امنیت و رفع آسیب‌پذیری‌ها نیز در برخی موارد باعث ایجاد فورک می‌شود. هرچند به دلیل اصل تغییرناپذیری بیت کوین این موارد نادر هستند، اما گاهی برای پیشگیری از حملات یا رفع باگ‌های جدی، تغییرات سریع در پروتکل ضروری می‌شود. همچنین برخی فورک‌ها با هدف افزایش حریم خصوصی و ناشناس‌تر کردن تراکنش‌ها انجام می‌شوند، چرا که بیت کوین اصلی تراکنش‌ها را کاملاً خصوصی پردازش نمی‌کند.

هارد فورک بیت کوین چیست؟

هارد فورک یکی از مهم‌ترین تغییرات در دنیای بیت کوین است که می‌تواند به ایجاد ارز دیجیتال کاملاً جدیدی منجر شود. برای درک بهتر این مفهوم، باید بدانیم که هارد فورک یک به‌روزرسانی غیرسازگار با نسخه قبلی است. به عبارت ساده‌تر، نودهایی که نرم‌افزار قدیمی را اجرا می‌کنند دیگر نمی‌توانند بلوک‌های ایجادشده توسط نودهای به‌روزرسانی‌شده را تایید کنند و بالعکس.

این عدم سازگاری معمولاً منجر به تقسیم بلاکچین به دو زنجیره مجزا می‌شود. یک زنجیره قوانین قدیمی را دنبال می‌کند و زنجیره دیگر مطابق قوانین جدید پیش می‌رود. در این حالت، عملاً دو شبکه مستقل شکل می‌گیرد که هر کدام مسیر خود را طی می‌کنند. 

زمانی که هارد فورک رخ می‌دهد، شبکه جدید یک کپی دقیق از بلاکچین را در لحظه تقسیم برمی‌دارد و از آن نقطه به بعد، هر دو نسخه به طور مستقل به مسیر خود ادامه می‌دهند. این ویژگی پیامد جالبی دارد – تمام کسانی که در زمان فورک BTC داشته‌اند، معمولاً مقدار مساوی از رمزارز جدید نیز دریافت می‌کنند.

برای مثال، اگر ۰.۵ بیت کوین در کیف پول خود داشته باشید، پس از هارد فورک همان مقدار از ارز جدید نیز به شما تعلق می‌گیرد.

با این حال، برای دریافت این کوین‌های رایگان باید احتیاط کنید. اگر شبکه جدید از «محافظت در برابر تکرار تراکنش» استفاده نکند، خرج کردن کوین‌ها در یک شبکه ممکن است به طور اشتباهی در شبکه دیگر نیز اجرا شود و منجر به از دست دادن دارایی شما گردد. به همین دلیل توصیه می‌شود تا زمانی که مطمئن نشده‌اید شبکه جدید ایمن است، عجله‌ای برای دسترسی به کوین‌های جدید نداشته باشید.

یکی از ویژگی‌های بیت کوین این است که کد آن اوپن سورس است، یعنی هر کسی می‌تواند آن را مشاهده و کپی کند. این بدان معناست که عملاً هر شخصی می‌تواند یک هارد فورک از بیت کوین ایجاد کند. البته موفقیت آن فورک به پذیرش جامعه، ماینرها، صرافی‌ها و کاربران بستگی دارد. بسیاری از فورک‌ها پس از مدت کوتاهی محو می‌شوند، درحالی‌که تعداد معدودی توانسته‌اند جایگاه خوبی در بازار رمزارزها کسب کنند.

معروف‌ترین هارد فورک‌ های بیت کوین

از زمان راه‌اندازی بیت کوین، ده‌ها هارد فورک مختلف انجام شده است، اما تنها تعداد محدودی از آن‌ها توانسته‌اند ارزش و کاربرد واقعی پیدا کنند. در اینجا به بررسی مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.

بیت کوین کش

بیت کوین کش قطعاً مشهورترین و موفق‌ترین هارد فورک بیت کوین است که در اول آگوست ۲۰۱۷ به طور رسمی راه‌اندازی شد. گروهی از توسعه‌دهندگان تاثیرگذار بیت کوین تصمیم گرفتند این فورک را ایجاد کنند، چرا که معتقد بودند کارمزدهای تراکنش بیت کوین به حدی بالا رفته که استفاده از آن برای پرداخت‌های روزمره غیرعملی شده است.

پیش از انجام فورک، این گروه تلاش کردند تا جامعه بیت کوین را متقاعد کنند که حداکثر اندازه بلوک را از ۱ مگابایت به ۸ مگابایت افزایش دهند. این تغییر به ماینرها اجازه می‌داد تراکنش‌های بیشتری را در هر بلوک قرار دهند و در نتیجه کارمزدها کاهش یابد. اما اکثریت کاربران بیت کوین با این تغییر مخالفت کردند و این موضوع منجر به ایجاد بلاکچین جدیدی به نام بیت کوین کش شد. 

این پروژه بسیار موفق بود و در دسامبر ۲۰۱۷ به بالاترین قیمت خود یعنی بیش از ۴۰۰۰ دلار رسید و ماٰرکت کپ آن نزدیک به ۷۰ میلیارد دلار شد. بیت کوین کش می‌تواند حدود ۶۱ تراکنش در ثانیه را پردازش کند که در مقایسه با ۷ تراکنش بیت کوین پیشرفت بسیار خوبی است.

در این مورد بخوانید: آینده بیت کوین کش: پیش بینی قیمت بیت کوین کش تا سال 2030

بیت کوین گلد

بیت کوین گلد در اکتبر ۲۰۱۷ راه‌اندازی شد و هدف متفاوتی داشت. درحالی‌که بیت کوین کش بر کاهش کارمزدها تمرکز داشت، بیت کوین گلد می‌خواست شبکه را غیرمتمرکزتر کند. نگرانی اصلی این بود که اکثر قدرت استخراج بیت کوین در دست چند استخر ماینینگ بزرگ در چین متمرکز شده بود.

بیت کوین گلد الگوریتم استخراج را تغییر داد تا سخت‌افزارهای تخصصی ASIC نتوانند برتری داشته باشند و افراد عادی با کارت‌های گرافیک GPU نیز بتوانند در ماینینگ شرکت کنند. 

این فورک سرعت تایید تراکنش‌ها را نیز به ۲.۵ دقیقه کاهش داد که چهار برابر سریعتر از بیت کوین است. بیت کوین گلد در دسامبر ۲۰۱۷ به مارکت کپ نزدیک به ۸ میلیارد دلار رسید، اما در می ۲۰۱۸ قربانی حمله ۵۱ درصدی شد که منجر به سرقت بیش از ۱۸ میلیون دلار از کوین‌های BTG گردید.

بیت کوین پرایوت

بیت کوین پرایوت در مارس ۲۰۱۸ راه‌اندازی شد و داستان پیچیده‌تری دارد. این پروژه در واقع فورک مستقیم از بیت کوین نبود، بلکه از بلاکچینی به نام ZClassic فورک شد که خود از زی کش فورک شده بود و ZCash نیز از بیت کوین اصلی فورک شده است. 

هدف بیت کوین پرایوت استفاده از حریم خصوصی ZClassic در کنار امنیت و محبوبیت بیت کوین بود. این فورک از تکنولوژی ZK-Snarks استفاده می‌کند که اگرچه تراکنش‌ها در دفتر کل عمومی ثبت می‌شوند، اما هویت فرستنده و گیرنده محرمانه باقی می‌ماند. اندازه بلوک آن دو برابر بیت کوین یعنی ۲ مگابایت است و می‌تواند تراکنش‌ها را چهار برابر سریعتر تایید کند. بیت کوین پرایوت در آوریل ۲۰۱۸ به بالاترین مارکت کپ خود یعنی بیش از ۱.۵ میلیارد دلار رسید.

در این مورد بخوانید: ارزهای مخالف بیت کوین کدامند؟

بیت کوین دایموند

بیت کوین دایموند در نوامبر ۲۰۱۷ به طور مستقیم از بیت کوین اصلی فورک شد و تمرکز اصلی آن نیز بر افزایش ناشناس بودن کاربران بود. تفاوت جالب این فورک در نحوه توزیع کوین‌ها بود – درحالی‌که سایر فورک‌ها حداکثر عرضه را در سطح ۲۱ میلیون نگه داشتند، بیت کوین دایموند این عدد را ۱۰ برابر کرد. بنابراین اگر ۰.۵ بیت کوین داشتید، ۵ کوین بیت کوین دایموند دریافت می‌کردید. 

اندازه بلوک آن ۸ مگابایت و زمان تایید تراکنش‌ها ۱۰ دقیقه است. بااین‌حال، بسیاری در جامعه رمزارزها این پروژه را مشکوک می‌دانند، چرا که تیم سازنده حتی یک وایت‌پیپر منتشر نکرد و تنها چیزی که از بنیانگذاران آن می‌دانیم نام‌های مستعار «Team Evey» و «Team 007» است.

مقایسه هارد فورک‌های اصلی بیت کوین

ویژگی	بیت کوین	بیت کوین کش	بیت کوین گلد	بیت کوین پرایوت	بیت کوین دایموند
نماد	BTC	BCH	BTG	BTCP	BCD
تاریخ راه‌اندازی	ژانویه ۲۰۰۹	آگوست ۲۰۱۷	اکتبر ۲۰۱۷	مارس ۲۰۱۸	نوامبر ۲۰۱۷
حداکثر عرضه	۲۱ میلیون	۲۱ میلیون	۲۱ میلیون	۲۱ میلیون	۲۱۰ میلیون
اندازه بلوک	۱ مگابایت	۸ مگابایت	۱ مگابایت	۲ مگابایت	۸ مگابایت
زمان تایید تراکنش	۱۰ دقیقه	۱۰ دقیقه	۲.۵ دقیقه	۲.۵ دقیقه	۱۰ دقیقه
تعداد تراکنش در ثانیه	۷ TPS	۶۱ TPS	۲۸ TPS تقریبی	۲۸ TPS تقریبی	۷ TPS
الگوریتم ماینینگ	SHA-256 (ASIC)	SHA-256 (ASIC)	Equihash (GPU)	Equihash (GPU)	Optimized X13
هدف اصلی	پرداخت غیرمتمرکز	کاهش کارمزد	تمرکززدایی	افزایش حریم خصوصی	افزایش حریم خصوصی
بالاترین مارکت کپ	بیش از ۱ تریلیون دلار	نزدیک ۷۰ میلیارد دلار	نزدیک ۸ میلیارد دلار	بیش از ۱.۵ میلیارد دلار	نزدیک ۱ میلیارد دلار

سافت فورک بیت‌کوین چیست؟

سافت فورک نوع دیگری از تغییرات در بلاکچین است که برخلاف هارد فورک، رویکردی ملایم‌تر و کم‌خطرتر دارد. در این نوع فورک، به‌روزرسانی‌ها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که با نسخه قدیمی نرم‌افزار سازگار باقی بمانند. به عبارت دیگر، نودهایی که نرم‌افزار قدیمی را اجرا می‌کنند همچنان می‌توانند با نودهای به‌روزرسانی‌شده ارتباط برقرار کرده و تراکنش‌ها را پردازش کنند.

تفاوت اساسی سافت فورک با هارد فورک در نحوه اعتبارسنجی تراکنش‌هاست. در سافت فورک، تراکنش‌های قدیمی دیگر معتبر نیستند، اما تراکنش‌های جدید هم توسط نودهای قدیمی و هم نودهای جدید شناسایی می‌شوند.

این ویژگی باعث می‌شود که شبکه تقسیم نشود و همه کاربران همچنان بخشی از یک بلاکچین واحد باقی بمانند. به همین دلیل است که به آن «سازگار با نسخه قبلی» یا backward-compatible می‌گویند.

برای موفقیت یک سافت فورک، نیاز به دریافت «اجماع اکثریت» است که شبیه یک رای‌گیری عمومی عمل می‌کند. وقتی اکثریت قریب به اتفاق ماینرها و نودهای شبکه نرم‌افزار خود را به‌روزرسانی کنند، سافت فورک کامل می‌شود. اگر این اتفاق نیفتد، گروه اقلیت ممکن است تصمیم بگیرند از پیشنهاد خود صرف‌نظر کنند یا در نهایت به سمت انجام هارد فورک حرکت کنند.

یکی از معروف‌ترین و موفق‌ترین سافت فورک‌ها در تاریخ بیت کوین، به‌روزرسانی Segregated Witness یا به اختصار SegWit در سال ۲۰۱۷ بود. این به‌روزرسانی روشی جدید برای افزایش کارایی شبکه ارائه داد. SegWit با جداسازی بخشی از داده‌های تراکنش به نام «witness data» از بدنه اصلی تراکنش، فضای بیشتری در هر بلوک ایجاد کرد.

این تغییر نه‌تنها ظرفیت بلوک را به طور موثر افزایش داد، بلکه مشکل «transaction malleability» را نیز حل کرد که مانع پیاده‌سازی راه‌حل‌های لایه دوم مانند شبکه لایتنینگ بود.

در این مورد بخوانید: سگویت چیست؟ مفاهیم، عملکرد، نحوه استفاده، مزایا و معایب

مزیت اصلی سافت فورک این است که ریسک تقسیم جامعه و ایجاد دو ارز دیجیتال جداگانه را ندارد. تمام کاربران، چه آن‌هایی که به‌روزرسانی کرده‌اند و چه آن‌هایی که هنوز نکرده‌اند، همچنان در یک شبکه واحد باقی می‌مانند.

البته این بدان معنا نیست که سافت فورک‌ها بدون چالش هستند – آن‌ها نیز ممکن است با مخالفت‌هایی مواجه شوند، اما عواقب این مخالفت‌ها به مراتب کمتر از هارد فورک است.

برای درک بهتر تفاوت این دو نوع فورک، می‌توانیم آن‌ها را با یکدیگر مقایسه کنیم:

ویژگی	سافت فورک	هارد فورک
سازگاری	سازگار با نسخه قبلی	غیرسازگار با نسخه قبلی
تقسیم شبکه	خیر – شبکه یکپارچه می‌ماند	بله – دو شبکه مجزا ایجاد می‌شود
ایجاد ارز جدید	خیر	بله – معمولاً ارز جدیدی ایجاد می‌شود
نیاز به اجماع	اکثریت ماینرها	تمام کاربران باید تصمیم بگیرند
ریسک	کم	بالا – احتمال شکاف در جامعه
مثال معروف	SegWit	بیت کوین کش، بیت کوین گلد
تاثیر بر کاربران	به‌روزرسانی اختیاری	باید انتخاب کنند کدام شبکه را دنبال خواهند کرد
کاربرد اصلی	بهینه‌سازی و رفع باگ	تغییرات اساسی در پروتکل

فورک بیت کوین به چه چیزی شباهت دارد؟

ساده‌ترین و رایج‌ترین تشبیه، مقایسه فورک با یک دوراهی یا انشعاب جاده است. تصور کنید در یک بزرگراه در حال حرکت هستید و ناگهان به نقطه‌ای می‌رسید که جاده به دو مسیر مختلف تقسیم می‌شود – یکی به سمت راست و دیگری به سمت چپ. هر راننده باید تصمیم بگیرد کدام مسیر را انتخاب کند.

در پروژه بیت کوین نیز همین اتفاق می‌افتد، با این تفاوت که به جای رانندگان، نودها و ماینرها هستند که باید تصمیم بگیرند کدام نسخه از نرم‌افزار را دنبال کنند.

می‌توان فورک را به انشعاب یک درخت نیز تشبیه کرد. تنه اصلی درخت نماینده بلاکچین اولیه است و شاخه‌های جدیدی که از آن جدا می‌شوند، نشان‌دهنده فورک‌ها هستند. برخی از این شاخه‌ها کوچک می‌مانند و خشک می‌شوند، درحالی‌که برخی دیگر رشد می‌کنند و خود به درختان مستقلی تبدیل می‌شوند. دقیقاً همانطور که بیت کوین کش از بیت کوین جدا شد و به پروژه‌ای مستقل با مارکت کپ میلیارد دلاری تبدیل شد.

در دنیای واقعی می‌توان فورک را به انشعاب یک شرکت یا سازمان تشبیه کرد. گاهی اوقات در یک شرکت، گروهی از مدیران و کارمندان با استراتژی اصلی مخالف هستند و تصمیم می‌گیرند شرکت جدیدی تاسیس کنند. آن‌ها دانش، تجربه و حتی برخی از دارایی‌های فکری شرکت قبلی را با خود می‌برند، اما از آن نقطه به بعد مسیر خود را جدا می‌کنند.

این شباهت زیادی به هارد فورک دارد، جایی که توسعه‌دهندگان و بخشی از جامعه تصمیم می‌گیرند مسیر جدیدی را آغاز کنند.

در این مورد بخوانید: بیت کوین بعدی چیست؟

خلاصه فورک بیت کوین چیست با اینوکس

همانطور که در این مقاله از اینوکس بررسی کردیم، فورک‌ها به دو دسته اصلی هارد فورک مثل بیت کوین کش و بیت کوین گلد و سافت فورک مثل SegWit تقسیم می‌شوند که هر کدام کاربردها و پیامدهای متفاوتی دارند. فورک بیت کوین یکی از مهم‌ترین مکانیزم‌های تکاملی در دنیای بلاکچین محسوب می‌شود که با گسترش آن امکان بهبود، نوآوری و حل اختلافات در این شبکه فراهم شد. 

امیدواریم مطالعه این مقاله برای شما مفید و کاربردی بوده باشد. همچنین اگر سوالی در این حوزه دارید، می‌توانید از طریق بخش «نظرات»، با ما در ارتباط باشید.

سوالات متداول