کارمزد شبکه های بلاکچین: راهنمای کامل و جامع
هر زمان که شما قصد ارسال رمزارز از یک کیف پول به کیف پول دیگر را دارید، باید مبلغی را به‌عنوان کارمزد شبکه های بلاکچین پرداخت کنید. این کارمزد نه تنها برای پردازش تراکنش‌ها ضروری است، بلکه نقش مهمی در حفظ امنیت و پایداری کل شبکه ایفا می‌کند.
برخلاف سیستم‌های مالی سنتی که در آن‌ها کارمزد توسط بانک‌ها یا واسطه‌های مالی تعیین می‌شود، کارمزد در شبکه بلاکچین به‌صورت پویا و بر اساس شرایط شبکه تعیین می‌گردد. این کارمزدها به ماینرها یا تأییدکنندگان تراکنش‌ها پرداخت می‌شود تا انگیزه کافی برای مشارکت در فرایند تأیید تراکنش‌ها و حفظ امنیت شبکه را داشته باشند. فی در شبکه بلاکچین می‌تواند بسته به میزان ترافیک شبکه، حجم تراکنش و فوریت آن متغیر باشد.
در این مقاله از اینوکس، قصد داریم به بررسی دقیق مفهوم کارمزد شبکه های بلاکچین، دلایل وجود آن، نحوه محاسبه و روش‌های بهینه‌سازی کارمزد شبکه های بلاکچین بپردازیم.
کارمزد در شبکه بلاکچین چیست؟
کارمزد در شبکه بلاکچین به مبلغی گفته می‌شود که کاربران هنگام ارسال یا دریافت رمزارز در شبکه بلاکچین باید پرداخت کنند. کارمزد شبکه های بلاکچین معمولاً به‌صورت ارز بومی همان شبکه پرداخت می‌شود. برای مثال، در شبکه بیت کوین، کارمزد به‌صورت ارز BTC و در شبکه اتریوم به‌صورت ETH پرداخت می‌گردد. هنگامی که یک تراکنش به شبکه بلاکچین ارسال می‌شود، این تراکنش به تمام گره‌های موجود در شبکه اعلام می‌شود و برای تأیید نهایی، نیاز به تأیید اکثریت گره‌ها دارد.
در این مورد بخوانید: کمترین کارمزد انتقال ارز دیجیتال متعلق به کدام ارزهاست؟
در دنیای بلاکچین، کارمزدها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- کارمزد شبکه: این نوع کارمزد مستقیماً به ماینرها یا تأییدکنندگان تراکنش‌ها پرداخت می‌شود و برای پردازش و ثبت تراکنش در بلاکچین ضروری است. میزان این کارمزد به طور خودکار توسط شبکه و بر اساس شرایط ترافیکی تعیین می‌شود.
- کارمزد صرافی: انواع صرافی ارز دیجیتال برای ارائه خدمات خرید، فروش و تبادل رمزارزها، کارمزدی را از کاربران دریافت می‌کنند. این کارمزد می‌تواند ثابت یا درصدی از حجم معامله باشد و معمولاً به‌صورت ارز بومی صرافی یا سایر رمزارزهای محبوب پرداخت می‌شود.
- کارمزد کیف پول: برخی از ارائه‌دهندگان کیف پول‌های دیجیتال نیز برای نگهداری و مدیریت دارایی‌های کاربران، کارمزدی را دریافت می‌کنند. این کارمزد معمولاً برای هر تراکنش محاسبه می‌شود.
نکته مهم در مورد کارمزد شبکه های بلاکچین این است که میزان آن بر اساس حجم داده‌های تراکنش (بر حسب بایت) محاسبه می‌شود، نه مقدار ارز ارسالی. برای مثال، اگر شما قصد ارسال 0.1 یا 10 بیت کوین را داشته باشید، در صورتی که حجم تراکنش یکسان باشد، کارمزد یکسانی پرداخت خواهید کرد.
زمانی که یک تراکنش به شبکه ارسال می‌شود، به ممپول (mempool) اضافه می‌گردد. ماینرها تراکنش‌هایی را که کارمزد بالاتری دارند، در اولویت قرار می‌دهند. به همین دلیل، اگر می‌خواهید تراکنش شما سریع‌تر پردازش شود، باید کارمزد بالاتری پرداخت کنید. این سیستم اولویت‌بندی باعث می‌شود در زمان‌های شلوغی شبکه، کارمزدها افزایش یابند.
در شبکه‌های مدرن‌تر مانند اتریوم، مفهوم «گس» معرفی شده که نشان‌دهنده میزان محاسبات مورد نیاز برای پردازش یک تراکنش است. قیمت گس نیز متغیر است و بر اساس ترافیک شبکه تعیین می‌شود. کاربران می‌توانند با تنظیم قیمت گس و محدودیت گس، میزان کارمزد پرداختی خود را کنترل کنند.
چرا کارمزد شبکه های بلاکچین وجود دارد؟
کارمزد در شبکه بلاکچین با هدف تأمین امنیت، پایداری و کارایی شبکه طراحی شده است. این سیستم کارمزد که توسط ساتوشی ناکاموتو، خالق بیت کوین، معرفی شد، امروزه در اکثر شبکه‌های بلاکچین مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه به بررسی دقیق دلایل وجود کارمزد شبکه های بلاکچین می‌پردازیم.
مهم‌ترین دلیل وجود کارمزد شبکه های بلاکچین، ایجاد انگیزه برای ماینرها و تأییدکنندگان تراکنش‌هاست. ماینرها با استفاده از قدرت محاسباتی خود، تراکنش‌ها را پردازش و تأیید می‌کنند و در ازای این کار، علاوه بر پاداش بلاک، کارمزد تراکنش‌ها را نیز دریافت می‌کنند. بدون این سیستم پاداش‌دهی، ماینرها انگیزه‌ای برای صرف منابع محاسباتی و انرژی خود برای حفظ امنیت شبکه نخواهند داشت.
در این مورد بخوانید: راهنمای کامل انتخاب پرسودترین دستگاه ماینر بیت کوین
جلوگیری از حملات اسپم یکی دیگر از کارکردهای مهم فی در شبکه بلاکچین است. اگر ارسال تراکنش رایگان بود، مهاجمان می‌توانستند با ارسال حجم زیادی از تراکنش‌های بی‌ارزش، شبکه را مختل کنند. وجود کارمزد باعث می‌شود چنین حملاتی از نظر اقتصادی غیرعملی شوند. برای مثال، اگر مهاجمی بخواهد هزاران تراکنش بی‌ارزش به شبکه ارسال کند، باید برای هر کدام کارمزد پرداخت کند که این موضوع هزینه حمله را به شدت افزایش می‌دهد.
کارمزد در شبکه بلاکچین همچنین به‌عنوان یک مکانیزم تنظیم‌کننده ترافیک شبکه عمل می‌کند. از آنجا که هر بلاک در بلاکچین محدودیت اندازه دارد (برای مثال در بیت کوین این محدودیت 1 مگابایت است)، در زمان‌های شلوغی شبکه، تراکنش‌هایی که کارمزد بالاتری پرداخت می‌کنند در اولویت قرار می‌گیرند. این سیستم اولویت‌بندی باعث می‌شود کاربرانی که نیاز به تأیید سریع تراکنش دارند، بتوانند با پرداخت کارمزد بیشتر به این هدف برسند.
در شبکه‌های هوشمند مانند اتریوم، کارمزد نقش دیگری نیز ایفا می‌کند. این شبکه‌ها علاوه بر انتقال ارز، امکان اجرای قراردادهای هوشمند را نیز فراهم می‌کنند. کارمزد در این شبکه‌ها متناسب با پیچیدگی محاسبات مورد نیاز تعیین می‌شود و از اجرای برنامه‌های بی‌نهایت یا حلقه‌های نامحدود که می‌توانند منابع شبکه را مصرف کنند، جلوگیری می‌کند.
علاوه بر این‌ها، کارمزد شبکه های بلاکچین به‌عنوان یک مکانیزم اقتصادی برای حفظ ارزش شبکه نیز عمل می‌کند. بخشی از کارمزدهای پرداختی می‌تواند سوزانده شود یا به خزانه پروتکل منتقل شود که این موضوع به پایداری اقتصادی شبکه کمک می‌کند. برای مثال، در شبکه اتریوم پس از آپدیت EIP-1559، بخشی از کارمزد هر تراکنش سوزانده می‌شود که این موضوع به کاهش عرضه ETH و حفظ ارزش آن کمک می‌کند.
نحوه محاسبه کارمزد در شبکه بلاکچین
محاسبه کارمزد شبکه های بلاکچین از اصول پیچیده‌ای پیروی می‌کند و عوامل متعددی در تعیین آن نقش دارند. برای درک بهتر این موضوع، ابتدا به بررسی فاکتورهای اصلی تأثیرگذار بر کارمزد شبکه های بلاکچین می‌پردازیم و سپس نحوه محاسبه آن در شبکه‌های مختلف را توضیح می‌دهیم.
عوامل مؤثر بر کارمزد در شبکه بلاکچین
ترافیک شبکه مهم‌ترین عامل در تعیین کارمزد شبکه های بلاکچین است. در زمان‌های اوج فعالیت شبکه، به دلیل رقابت کاربران برای قرار گرفتن تراکنش‌هایشان در بلاک بعدی، کارمزدها افزایش می‌یابد. این افزایش می‌تواند در زمان‌های خاص مانند نوسانات شدید بازار یا عرضه‌های اولیه توکن بسیار چشمگیر باشد.
اندازه تراکنش بر حسب بایت نیز عامل دیگری است که در محاسبه فی در شبکه بلاکچین نقش دارد. تراکنش‌های پیچیده‌تر که شامل چندین ورودی و خروجی هستند، به فضای بیشتری در بلاک نیاز دارند و در نتیجه کارمزد بیشتری طلب می‌کنند. این موضوع با اندازه مبلغ ارسالی ارتباط مستقیم ندارد.
محاسبه کارمزد در شبکه بیت‌کوین
در شبکه بیت کوین، کارمزد بر اساس نرخ ساتوشی بر بایت (sat/B) محاسبه می‌شود. برای مثال، اگر اندازه تراکنش شما 400 بایت باشد و نرخ فعلی شبکه 80 ساتوشی بر بایت باشد، باید حدود 32,000 ساتوشی (معادل 0.00032 بیت کوین) کارمزد پرداخت کنید. این مبلغ به ماینری که تراکنش شما را در بلاک قرار می‌دهد، پرداخت خواهد شد.
کاربران می‌توانند با استفاده از کیف پول‌های پیشرفته، کارمزد تراکنش خود را به‌صورت دستی تنظیم کنند. اگرچه امکان ارسال تراکنش با کارمزد صفر نیز وجود دارد، اما چنین تراکنش‌هایی احتمالاً هرگز تأیید نخواهند شد زیرا ماینرها تمایلی به پردازش آن‌ها ندارند.
در این مورد بخوانید: کارمزد انتقال بیت کوین چقدر است؟ ۴ روش کاهش کارمزد شبکه بیت کوین
محاسبه کارمزد در شبکه اتریوم
سیستم کارمزد در اتریوم پیچیده‌تر است و از مفهوم «گس» استفاده می‌کند. گس معیاری برای سنجش میزان محاسبات مورد نیاز برای اجرای یک تراکنش یا قرارداد هوشمند است. هر عملیات در شبکه اتریوم مقدار مشخصی گس مصرف می‌کند. برای مثال، یک تراکنش ساده انتقال ETH به 21,000 واحد گس نیاز دارد.
قیمت گس بر حسب Gwei (که معادل 0.000000001 ETH است) تعیین می‌شود و بر اساس شرایط شبکه متغیر است. برای محاسبه کل کارمزد، باید مقدار گس مصرفی را در قیمت گس ضرب کنیم. به‌عنوان مثال، اگر قیمت گس 100 Gwei باشد، کارمزد یک تراکنش ساده برابر خواهد بود با:
21,000 × 100 = 2,100,000 Gwei = 0.0021 ETH
علاوه بر این، کاربران می‌توانند محدودیت گس (Gas Limit) تعیین کنند که حداکثر مقدار گس قابل مصرف برای تراکنش را مشخص می‌کند. این محدودیت از پرداخت کارمزدهای غیرمنتظره در صورت خطا در اجرای قراردادهای هوشمند جلوگیری می‌کند.
در این مورد بخوانید: کارمزد شبکه اتریوم چیست؟ راهنمای کامل کاهش هزینه های انتقال اتر
ابزارهای محاسبه کارمزد
امروزه ابزارهای آنلاین متعددی برای محاسبه کارمزد شبکه های بلاکچین وجود دارند که با در نظر گرفتن شرایط لحظه‌ای شبکه، بهترین نرخ کارمزد شبکه های بلاکچین را پیشنهاد می‌دهند. این ابزارها معمولاً سه سطح کارمزد را پیشنهاد می‌کنند:
- کارمزد اقتصادی: برای کاربرانی که عجله‌ای ندارند
- کارمزد متوسط: برای تأیید در زمان معقول
- کارمزد سریع: برای تأیید در اولین بلاک
استفاده از این ابزارها به کاربران کمک می‌کند تا با توجه به اولویت و فوریت تراکنش خود، مناسب‌ترین مقدار کارمزد را انتخاب کنند.
روش های کاهش کارمزد شبکه های بلاکچین
با افزایش محبوبیت ارزهای دیجیتال و شلوغ‌تر شدن شبکه‌های بلاکچین، کارمزد شبکه های بلاکچین نیز افزایش یافته‌اند. خوشبختانه راهکارهایی برای کاهش کارمزد در شبکه بلاکچین وجود دارد که در ادامه به بررسی دقیق آن‌ها می‌پردازیم.
تراکنش‌های خارج از زنجیره (Off-Chain Transactions)
یکی از مؤثرترین روش‌های کاهش کارمزد شبکه های بلاکچین، استفاده از راه‌حل‌های لایه دوم و تراکنش‌های خارج از زنجیره است. در این روش، تراکنش‌ها در خارج از زنجیره اصلی پردازش می‌شوند و تنها نتیجه نهایی در بلاکچین اصلی ثبت می‌شود. شبکه لایتنینگ در بیت کوین نمونه‌ای از این راه‌حل است که امکان انجام تراکنش‌های فوری با کارمزد بسیار پایین را فراهم می‌کند.
در تراکنش‌های خارج از زنجیره، کاربران می‌توانند صدها یا هزاران تراکنش را انجام دهند و در نهایت فقط برای یک بار ثبت در شبکه اصلی کارمزد پرداخت کنند. این روش به خصوص برای پرداخت‌های خرد و تراکنش‌های مکرر بسیار مناسب است.
در این مورد بخوانید: استخر ماینینگ چیست؟ لیست معروف ترین استخرهای ماینینگ
دسته‌بندی تراکنش‌ها (Transaction Batching)
دسته‌بندی تراکنش‌ها یکی دیگر از روش‌های مؤثر برای کاهش فی در شبکه بلاکچین است. در این روش، به جای ارسال چندین تراکنش جداگانه، می‌توانید چندین پرداخت را در قالب یک تراکنش واحد ترکیب کنید. این کار باعث صرفه‌جویی قابل توجهی در کارمزد شبکه های بلاکچین می‌شود، زیرا به جای پرداخت کارمزد برای هر تراکنش، تنها یک بار کارمزد پرداخت می‌کنید.
این روش به خصوص برای صرافی‌ها و کسب‌وکارهایی که حجم بالایی از تراکنش‌ها را پردازش می‌کنند، بسیار مفید است. البته باید توجه داشت که دسته‌بندی تراکنش‌ها نیازمند دانش فنی و استفاده از ابزارهای مناسب است.
انتخاب زمان مناسب برای تراکنش
ترافیک شبکه‌های بلاکچین در ساعات مختلف شبانه‌روز متفاوت است. با بررسی الگوهای ترافیکی شبکه و انتخاب زمان‌های کم‌ترافیک برای انجام تراکنش، می‌توانید کارمزد کمتری پرداخت کنید. معمولاً در آخر هفته‌ها و ساعات اولیه صبح (به وقت UTC)، ترافیک شبکه کمتر و در نتیجه کارمزدها پایین‌تر است.
علاوه بر این، در زمان‌های خاصی مانند عرضه‌های اولیه توکن یا نوسانات شدید بازار، کارمزد شبکه های بلاکچین به شدت افزایش می‌یابند. اگر تراکنش شما فوری نیست، بهتر است این زمان‌ها را برای انجام تراکنش انتخاب نکنید.
استفاده از شبکه‌های جایگزین
گاهی اوقات استفاده از شبکه‌های بلاکچین جایگزین می‌تواند راه‌حل مناسبی برای کاهش کارمزد شبکه های بلاکچین باشد. برای مثال، اگر قصد انتقال مقادیر کوچک را دارید، می‌توانید به جای شبکه اصلی اتریوم از شبکه‌های سازگار با EVM مانند BSC یا پالیگان استفاده کنید که کارمزد بسیار کمتری دارند.
البته باید توجه داشت که استفاده از شبکه‌های جایگزین ممکن است محدودیت‌هایی داشته باشد و همه کیف پول‌ها و صرافی‌ها از آن‌ها پشتیبانی نکنند.
در این مورد بخوانید: معرفی جامع ماشین مجازی اتریوم (EVM) + عملکرد و کارکردهای آن
خلاصه کارمزد شبکه های بلاکچین با اینوکس
در این مقاله از اینوکس به بررسی کارمزد شبکه های بلاکچین پرداختیم. کارمزد در شبکه بلاکچین یکی از مهم‌ترین مفاهیم در دنیای ارزهای دیجیتال است که نقش حیاتی در حفظ امنیت و کارایی شبکه‌های بلاکچین ایفا می‌کند. این کارمزدها که به‌صورت ارز بومی هر شبکه پرداخت می‌شوند، نه تنها به‌عنوان پاداشی برای ماینرها و تأییدکنندگان تراکنش‌ها عمل می‌کنند، بلکه مکانیزمی برای جلوگیری از حملات اسپم و تنظیم ترافیک شبکه نیز هستند.
نحوه محاسبه فی در شبکه بلاکچین برای هر شبکه متفاوت است. در بیت کوین، این محاسبه بر اساس اندازه تراکنش در بایت انجام می‌شود، در حالی که در اتریوم، سیستم پیچیده‌تری بر پایه مفهوم گس وجود دارد. عواملی مانند ترافیک شبکه، پیچیدگی تراکنش و فوریت آن در تعیین میزان کارمزد نقش دارند.
سوالات متداول
چرا کارمزد شبکه بلاکچین متغیر است و گاهی بسیار بالا می‌رود؟
کارمزد در شبکه بلاکچین بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. از آنجا که فضای هر بلاک محدود است و در زمان‌های شلوغی شبکه تعداد تراکنش‌های در انتظار تأیید افزایش می‌یابد، کاربران برای اینکه تراکنش‌شان زودتر پردازش شود، حاضرند کارمزد بیشتری پرداخت کنند.
آیا می‌توان بدون پرداخت کارمزد در شبکه بلاکچین تراکنش انجام داد؟
اگرچه از نظر فنی امکان ارسال تراکنش با کارمزد صفر در برخی شبکه‌های بلاکچین وجود دارد، اما در عمل چنین تراکنش‌هایی احتمالاً هرگز تأیید نخواهند شد.
بهترین زمان برای انجام تراکنش و پرداخت کارمزد کمتر چه موقع است؟
بهترین زمان برای انجام تراکنش معمولاً در ساعات کم‌ترافیک شبکه است. آخر هفته‌ها و ساعات اولیه صبح به وقت UTC (که مصادف با نیمه شب در آسیا و اوایل صبح در اروپاست) معمولاً ترافیک شبکه کمتر و در نتیجه کارمزدها پایین‌تر است.
